Այսօր առավոտյան գնացինք ճամփորդություն դեպի Կոտայքի մարզ։ Սկզբում գնացինք Կապուտան գյուղում գտնվող Սուրբ Մինաս եռահարկ եկեղեցին: Ի դեպ Հայաստանում կա ընդամենը երեք եռահարկ եկեղեցի, որոնցից մեկը գտնվում է Կապուտան գյուղում: Իսկ հետո գնացինք Կարենիսի վանական համալիր: Մենք Կարենիսում ծանոթացանք երկու փոքր շների, որոնցից մեկը սպիտակ էր, իսկ մյուսը սև։ Նրանցից սպիտակի անունը դրեցինք շերիֆ, իսկ սևի անունը Դոն: Մենք երկրորդ կանգառում մնացինք ավելի երկար: Կարենիսի մոտակայքում խաղացինք Վոլեյբոլ, գործնագործ և այլ գնդակով խաղեր:

Մենք այսօր հունիսի մեկի առթիվ պետք է գնայինք ֆիլմ դիտելու։ Սակայն երեխաների տոնի կապակցությամբ ֆիլմերի ցուցակը փոփոխվել էր, և այն ֆիլմը, որը պետք է դիտեինք հեռացել էր ցուցակից։ Այդ պատճառով մենք միայն գնացինք մեր մոտակայքում գտնվող այգի, խաղեր խաղացինք և ժամանակ անցկացրինք։ Հետո վերադարձանք դպրոց մի քիչ սեղանի խաղեր խաղացինք և արենցինք ամփոփում։

• Համեմատեք Տիգրանակերտի և Արածանիի ճակատամարտերը։

Տիգրանակերտում հռոմեացիները հաղթեցին, իսկ Արածանիի ճակատամարտում հաղթեցին հայերը։

• Ինչպե՞ս ավարտվեց Լուկուլոսի արշավանքը Հայաստան։

Հայերը դուրս շպրտեցին Լուկուլոսի զորքերը հայաստանիցն Ք․Ա 69թ․ գարնանը։

• Ինչու՞ Արտաշատի պայմանագրով Տիգրան Մեծը կատարեց մեծ զիջումներ։

Տիգրան Մեծը գնացել էր զիջումների, քանի որ Հայաստանի դաշնակից Պոնտոսը ոչնչացվել էր, և Հայաստանը մնացել էր մենակ իր թշնամիների՝ Հռոմի և Պարթևաստանի դեմ։  

• Ի՞նչ է Ծերակույտը։ Սպարտայում ովքե՞ր էին դառնում դրա անդամ։

 Ծերակույտը կառավարման մարմին էր, որը կազմված էր 28 անդամից: Նրանք ընտրվում էին ցմահ՝ ամենա փառապանծ տոհմերի ներկայացուցիչներից: Արքաների հետ նրանք կազմում

էին պետական կառավարման գերագույն մարմինը:

• Ի՞նչ ձեռքբերումներ ունեցավ Աթենքը Պիսիստրատի կառավարման տարիներին։

Ք.ա. 557 թ. Պիսիստրատը գրավեց իշխանությունը և որպես տիրան կառավարեց երեսուն տարի:

Նա շարունակեց էվպատրիդների հողերը բռնագրավել և հանձնել ունեզուրկ գյուղացիներին: Շուտով Ատտիկայում տիրապետող դարձավ միջին ունեցվածքի դասը:

Ստեղծվեց ոստիկանություն, ամրապնդվեց պետական կարգը: Կազմավորվեցին շրջիկ դատարաններ, որոնք օրենքն ու արդարությունը հասցնում էին մինչև հեռավոր գյուղեր:

Բուռն զարգացում ապրեցին արհեստները, առևտուրը և ծովագնացությունը: Էգեյան ծովի ավազանում հաստատվեց Աթենքի տնտեսական գերակայությունը: Պիսիստրատի ջանքերով կառուցապատվեց Աթենքի միջնաբերդը:

1. Հասարակական ի՞նչ դասերի էր բա ժան ված Սպարտան: Ի՞նչ իրա վունքներ

ուներ դրան ցից յուրաքանչյուրը:

սպարտիատներ և հելոտներ

Սպարտիատները դորիացիներ էին որոնք ունեին հող բայց չէին մշակում այն քանի որ նրանք զինորներ էին

Հելոտներ այն մարդիկ էին որոնք ունեզուրկ էին:Ունեին փոքր տնտեսություն չունեին իրավունքներ և հարկ էին վճարում սպարտիատներին բնամթերքի տեսքով:

2. Ի՞նչ է Ծերակույտը: Ովքե՞ր էին դառնում դրա անդամ:

3. Ի՞նչ նշանակություն ուներ բանակը Սպար տայում:

Սպարտան սւնվորական պետություն էր նրա բանակը շատ հզոր էր: Բանա կի գլխա վոր ուժը

ծան րա զեն հետևակն էր:

Սպար տիատնե րը կռվում էին հոծ մար տա շա րով, որ կոչվում էր փաղանգ: Այն աչքի

էր ընկ նում իր երկա թյա կարգա պա հու թյամբ: Բանակն առաջ նոր դում էր արքա նե րից

մեկը՝ երեք հարյուր հեծյա լի ուղեկ ցու թյամբ: Դրանք ամենա հայտ նի ընտա նիք նե րի

զա վակ ներն էին:

4. Ներկա յաց րե՛ք սպար տա ցի նե րի դաս տի ա րա կու թյան առանձ նա հատ կու-

թյունները:

Սպար տա ցի զին վորն ուներ միայն մեկ ճանա պարհ՝ հաղ թել կամ մեռ նել: Որդուն

պատե րազ մի ուղար կող մայրը, նրան տալով վահա նը, պատ վի րում էր. «Վահա նով

կամ վահա նի վրա»: Զոհ վածնե րին Սպար տա էին բերում վահան ների վրա:

Սպար տի ատն ապրում էր չափա վոր կյան քով: Սակավա խոս էր, մտքերն արտա-

հայ տում էր կարճ ու դիպուկ՝ լակո նա կան ոճով:

5. Որտե՞ղ է գտնվում Աթենքը: Ո՞վ էր Սոլո նը: Ինչո՞ւ նա բարե փո խում ներ ձեռ-

նար կեց:        

Երկրում տիրող լարված իրավիճակը շտկելու նպատակով Աթենքի կառավարիչ

Սոլո նը Ք.ա. 594 թ. բարե նո րո գում ներ ձեռնար կեց: Նա վերաց րեց պար տա յին ստրկությու նը: Պետու թյան միջոց նե րով փրկագ նեց այն աթե նա ցի նե րին, որոնք ստրկու թյան էին վաճառ վել արտեր կիր: Էվպատ րիդ նե րից բռնագ րա վեց հողի մի մասը և տվեց ունեզուրկ նե րին: Ըստ ունեց ված քի՝ աթե նա ցի ներին բաժա նեց չորս խավի՝ հիմք ընդու նե լով նրանց տարե կան եկա մու տը: Ծագումն այլևս

վճռո րոշ նշա նա կու թյուն չու ներ:

6. Ներ կա յաց րե՛ք պետու թյան կառա վար ման բնա գա վա ռում Սոլո նի իրա կա-

նաց րած բարե փո խում նե րը:

Սոլո նը բարե փո խեց նաև աթե նա կան պետու թյու նը: Սկսեց պար բե րա բար հրա-

վի րել Աշխար հա ժո ղո վի (էկլե սիա) և ժողովր դա կան դատա րա նի նիս տեր:

Դրանց մաս նակ ցե լու իրա վունք ունե ին բոլոր քաղա քա ցի նե րը: Գոր ծում էին նաև

Պետա կան խոր հուր դը և Կառա վա րու թյունը, որոն ցում ընտր վե լու իրա վունք ունե ին միայն ունև որ քաղա քա ցի նե րը: Սոլո նը համոզ ված էր, որ դա պետք է շահագրգ ռի

աղքատ նե րին՝ հարս տա նա լու և հավա սարվե լու նրանց:

Աղբյուրներ

Համաշխարհային պատմության դասագիրք, էջ 72-76

Հին Սպարտան և Աթենքը

Հարցեր

• Ինչո՞ւ Տիգրան  արքայազնը որպես պատանդ  ուղարկվեց  Պարթևստան։
• Ե՞րբ և ինչպե՞ս  է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին։

Աղբյուրներ
Հայոց  պատմության  դասագիր, էջ 85-87
Տեսաֆիլմ
https://youtu.be/rMKSXIaXpaI

ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

• Ինչու՞ Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը։

Պարթևստանի և Մեծ Հայքի միջև տեղի է ունենում ճակատամարտ, հայերը պարտվում են։ Պարթևները պահանջում են պատանդ տալ արքայազնին։ Քանի որ արքա Արտավազդ 1-ինը չուներ զավակ, պատանդ են տալիս նրա եղբոր որդուն՝ Տիգրանին։

• Ե՞րբ և ինչպե՞ս  է տեղի ունեցել Ծոփքի վերամիավորումը Մեծ Հայքին։

Ք․ ա․ 94 թվականին Տիգրան 2-րդը պարտության մատնեց Ծոփքի արքա Արտաշես Երվանդունուն և Ծոփքը վերամիավորեց Մեծ Հայքին։

ՏԻԳՐԱՆ ՄԵԾԻ ՏԵՐՈՒԹՅԱՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄԸ

• Ինչու՞ Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը։

Տիգրան Մեծին  չհաջողվեց  իր թագավորությանը  միացնել Փոքր Հայքը, քանի որ Փոքր Հայքը ք․ա․112 թվականին միացվեց Պոնտոսին։
• Ներկայացրեք հայ-պոնտական հարաբերությունները։

Պոնտոսը և Մեծ Հայքը դաշնակիցներ էին։ Պոնտոսի թագավոր Միհրդատ IV-ը իր ծրագրերը կապում էր Արևմուտքի հետ։ Իսկ Տիգրան II-ը ցանկանում էր ընդլայնել Պոնտոսի տարածքը դեպի Հայաստանից արևելք, հարավ և հարավ-արևմուտք ընկած տարածքները։ Պոնտոսի և Հայաստանի շահերը համընկնում էին։ Նրանց պետք էր հզոր թիկունք, որ պայքարեին Հռոմի և Պարթևստանի դեմ։ Ք․ա 94 թվականի Պոնտոսը և Մեծ Հայքը դաշինք են կնքում։ Տիգրան II-ը ամուսնանում է Միհրդատի դուստր՝ Կլեոպատրայի հետ։
• Ներկայացրեք  հայ-պարթևական  պատերազմի արդյունքները։

Ք․ա․ 87 թվականին Տիգրան II-ը արշավեց Պարթևստանի դեմ։ Արդյունքում պարթևական արքունիքը զիջեց Մեծ Հայքին Տիգրան II-ի կողմից գրաված տարածքները և շնորհեց նրան «արքայից արքա» տիտղոսը։

Աղբյուրներ
Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 88-90

Տիգրան Բ Մեծ

Տեսաֆիլմ

•Ինչպե՞ս և ե՞րբ տեղի ունեցավ Սելևկյան պետության անցումը Տիգրան Մեծի իշխանությանը։

Ք․ա 83թ․ Տիգրան մեծը բազմեց Սելևկյանների գահին և իշխեց 17 տարի։Սելևկյան ավագանին և ժողովուրդն էր խնդրել իրեն դառնալ իրենց արքան։ Այդպիսով, երբեմնի Հայաստանի թշնամին՝ Սելևկյան տերությունը ենթարկվեց Հայոց տերության գերիշխանությանը։

• Ի՞նչ քաղաքականություն էր վարում Տիգրան Մեծը Փյունիկյան քաղաքների նկատմամբ։

Ք․ա 81թ․ փյունիկյան քաղաքների գրավումից հետո տիգրան մեծը նրանց շնորհեց <<ազատութուններ>>

՝լայն ինքնավարություն։Այդ փյունիկյան քաղաքների թվում էր նաև Բերիթը, որը այսօրվա Լիբանանի բեյրութ մայրաքաղաքն է։ Փյունիկյան քաղաքները ի շնորհակալություն շնորհված ինքնավարության փոխեցին իրենց օրացույցները, դառձրին սկիզբը ք․ա․ 81 թվականը։

• Ի՞նչ հարաբերություններ ուներ Եգիպտոսը Տիգրան Մեծի տերության հետ։

Տիգրան մեծը Եգիպտոսի հետ ուներ բարեկամական հարաբերություններ։

Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 93-95
Տեսաֆիլմ
https://youtu.be/rMKSXIaXpaI

Արտաշեսյան վերջին գահակալները
Հարցեր
• Ներկայացրեք Մեծ Հայքի գահին իշխած Արտաշեսյան վերջին արքաներին։

Արտաշես Երկրորդը ք․ ա․ 30 թվականին ազատագրեց Հայաստանը և նրան միացրեց Ատրպատականը, նա գահակալեց մինչև ք․ ա․ 20 թվականը։ Տիգրան երրորդը գահակալեց ք.ա 20-8թթ , նշանակվեց հռոմեացիների կոմից, սակայն նա հայասեր էր  և գահաժառանգ նշանակեց իր որդի Տիգրան չորրորդին, գահակալեցին Տիգրան Չորրորդը և Թագուհի Էրատոն: Ք.ա․ 5-րդ թ․ հռոմեզցիները նշանակեցինԱրտավազդ երրորդին, նա հռոմեասեր էր նշանակվել էր հռոմեացիների կոմից գահակալել էր ք.ա 5-2 թվականներըէր,։ Սակայն հայերը ք․ա․2-րդ թ․ նորից նշանակեցին Տիգրան Չորրորդին և մեկ տարի անց Տիգրան Չորրորդը սպանվեց, իսկ Էրատոն հրաժարվեց գահից։

Աղբյուրներ
Հայոց պատմության դասագիրք, էջ 109-110

Տեսաֆիլմ
https://youtu.be/Ss01GDxJCIU

Իջևան, քաղաք Հայաստանի Տավուշի մարզում։ Գտնվում է Աղստև գետի ափին՝ Երևանից 142 կմ հեռավորության վրա։ Մարզի վարչական կենտրոնն է։

Մենք մնալու են «Մենուա Ռեզորթ»-ում: «Մենուա Ռեզորթ» հանգստյան տունը գտնվում է Տավուշի մարզի Գանձաքար գյուղում: Այն տեղակայված է Իջևան քաղաքի ծայրամասում, քաղաքային թոհուբոհից ու աղմուկից հեռու, բայց միևնույն ժամանակ շատ հարմար վայրում. մոտավորապես հինգ րոպեում կարելի է հանգստյան տնից մեքենայով հասնել քաղաք և օգտվել բոլոր խանութներից:

Կարդա՛ ,,Եղեգնուհին,, հեքիաթի երկրորդ մասը և պատասխանի՛ր հարցերին։ 

1. Բացատրի՛ր մգեցված բառերը։ 

Համբավ՝ հռչակ

Հրաման առնել՝ թույլտվություն ստանալ

Հարսնացու՝ աղջիկ, որի հետ երևէ մեկը ապագայում կամուսնանա

Խրճիթ՝  Հողածածկ կտուրով գյուղական հասարակ փոքրիկ տուն, Հյուղ

Կենալ՝ ապրել

Խափշիկ՝ նեգր

Վազ՝ Խաղողի որթ՝ տունկ:

2. Ո՞րն է հեքիաթի ասելիքը։ 

Սուտը վերջ ի վերջո բացահայտվում է, որքան էլ ստողը իրեն ապահով զգա:

• Ի՞նչ սովորեցրեց քեզ այս հեքիաթը։ 

Որ պետք չէ ստել, միշտ պետք է ասել ճշմարտությունը:

•Ի՞նչ նշանակություն ունեցավ Մագնեսիայի ճակատամարտը հայերի համար։

Մագնեսիայի ճակատամարտից հետո` Սելևկյանների պարտության հետևանքով, իրենց անկախ հայտարարեցին Արտաշես Ա-ն և Զարեհը Մեծ Հայքում և Ծոփքի թագավորությունում:

• Ո՞րն էր Արտաշես l-ի գլխավոր նպատակը։

Վերամիավորել Մեծ Հայքը և Ծոփքը դարձնել մեկ պետություն:

• Ի՞նչ բարեփոխումներ է իրականացրել Արտաշեսը։

Անկախացնել Մեծ հայքը։

• Ու՞մ որդին էր Տիգրան Մեծը, ինչու՞ էր նա որպես պատանդ հայտնվել Պարթևստանում։

Արտավազդն էր թագավոր, երբ պարթևստան հրամայեց իր որդուն պատանդ վերցնել սակայն արտավազդը որդի չուներ այդ պատճառով իր եղբոր տղային է (Տիգրան մեծին)ուղարկում։

• Ներկայացրեք Տիգրան Մեծի գործունեությունը։

• Ներկայացրեք Հայ-պոնտական հարաբերությունները Տիգրան Մեծի օշրոք

Հայ-պոնտական հարաբերությունները Տիգրան Մեծի օրոք եղել են այնպիսի վիճակում, որ իրար օգնում էին պատերազմների ժամանակ սակայն իրար շատ մոտիկ չէին։