1․ Հետևյալ թվերը գրի՛ր կարգային գումարելիների գումարի

տեսքով․

67484=6տասհազարավոր+7հազարավոր+4հարյուրավոր+8տասնավոր+4միավոր

35841=3տասհազարավոր+5հազարավոր+8հարյուրավոր+4տասնավոր+1միավոր

628841=6հարյուրհազարավոր+2տասհազարավոր+8հազարավոր+8հարյուրավոր+4տասնավոր+1միավոր

2․ Կատարի՛ր գումարումը և ստուգի՛ր հանումով

7124+1321=8445

Ստուգում

8445-1321=7124

3․ Կատարի՛ր բազմապատկում և ստուգի՛ր բաժանումով:

112 x 6=672

Ստուգում ՝

672:6=112

4. Կատարի՛ր մնացորդով բաժանումը, ապա ստուգիր ճիշտ ես

կատարել այն։

69:7=9(6)

Ստուգում՝

7×9=63

63+6=69

5․ Ի՞նչ թիվ պետք է գումարել 101-ին, որպեսզի արդյունքը հավասար

լինի 258-ի և 49-ի գումարին։

258+49=307

307-101=206

Պատ.՝206

6․Երկու արտերից ցորեն հավաքեցին․ առաջին արտից՝ 3200կգ,

երկրորդից՝ 8800կգ։ Ապա ամբողջ բերքը տարան սայլերով։ Քանի՞

սայլ պահանջվեց, եթե նրանցից յուրաքանչյուրում տեղավորվում էր

400կգ ցորեն։

8800+3200=12000

12000:400=30

Պատ․՝ 30 սայլ

7․ Բազմահարկ շենքում կա 64 բնակարան, իսկ նրա հարևանությամբ

գտնվող չորս միանման շենքերում՝ 144 բնակարան։ Բազմահարկ

շենքում որքանո՞վ ավելի բնակարան կա, քան հարևան շենքերից

յուրաքանչյուրում։

144։4=36

64-36=28

Պատ․՝ 28-ով ավելի

8․ Երկու ցանկապատ ներկելու համար անհրաժեշտ եղավ 25 աման

ներկ՝ յուրաքանչյուրում 3կգ։ Առաջին ցանկապատը ներկելու համար

օգտագործվեց 24կգ ներկ։ Քանի՞ կիլոգրամ ներկ օգտագործվեց

երկրորդ ցանկապատը ներկելու համար։

3×25=75

75-24=51

Պատ․՝ 51կգ

Երբ ես փոքր էի, պաշտում էի կրկեսը, և կրկեսում ամենից շատ գազաններն էին ինձ դուր գալիս: Ինձ հատկապես փիղն էր գրավում, որը, ինչպես հետո իմացա, նաև մյուս երեխաների սիրելին էր:

Ներկայացման ժամանակ այդ հսկայական վայրի կենդանին ցուցադրում էր իր անասելի քաշը, ուժը, չափսերը… Բայց իր ելույթից հետո մինչև հաջորդ ելույթի սկիզբը նա շղթայված էր, շղթայի մի ծայրը կապված էր փղի ոտքին, իսկ մյուսը` գետնի մեջ խրված ցցին:
Այն ընդամենը փայտի մի կտոր էր, որ միայն մի քանի սանտիմետր էր խրված հողի մեջ: Չնայած շղթան հաստ էր և ամուր, ինձ համար ակնհայտ էր, որ այդպիսի կենդանին, որն ընդունակ է ծառեր արմատախիլ անելու, հեշտությամբ կարող էր այդ ցիցը հանել ու փախչել:
Ինձ համար հանելուկ էր մնացել` ի՞նչն էր նրան պահում, ինչո՞ւ նա չէր փախչում:
Երբ դեռ հինգ-վեց տարեկան էի, հավատում էի մեծահասակների իմաստնությանը: Չեմ հիշում` այս հարցերը ես տվեցի ուսուցչի՞ս, հայրիկի՞ս, թե՞ հորեղբորս: Նրանցից մեկն ինձ բացատրեց, թե փիղը չի փախչում, քանի որ  վարժեցված է:
Այդ ժամանակ ես տվեցի միանգամայն ակնհայտ հարց. «Եթե փիղը վարժեցված է, էլ ինչո՞ւ են նրան շղթայում»:
Հիշում եմ, որ ոչ մի բավարար պատասխան չստացա: Ժամանակի ընթացքում մոռացա փղին էլ, նրա հետ կապված հարցերն էլ և այդ մասին հիշում էի միայն մարդկանց շրջապատում, ովքեր գոնե մեկ անգամ այդ հարցն իրենց տվել են:
Մի քանի տարի առաջ հայտնաբերեցի, որ, հուրախություն ինձ,  բավականին խելացի մի մարդ գտել է հարցի պատասխանը` կրկեսային փիղը չի փախչում, որովհետև նա մանկուց կապված է նմանատիպ ցցի:
Աչքերս փակեցի և պատկերացրի ցցին կապված նորածին անպաշտպան փղին: Վստահ եմ, որ այն ժամանակ փղիկն ամբողջ ուժով ձգվել է` փորձելով ազատվել: Բայց, չնայած  ջանքերին, ոչինչ չի ստացվել, քանի որ ցիցն այն ժամանակ բավականին ամուր է եղել:
Պատկերացնում էի, թե ինչպես է նա երեկոյան ուժասպառ ընկնում, իսկ առավոտյան փորձում նորից ու նորից… Մինչև, իր համար սարսափելի մի օր, նա հնազանդվել է իր ճակատագրին՝ ընդունելով սեփական անզորությունը:
Այդ հսկա և հզոր փիղը կրկեսից չի փախչում, քանի որ խեղճը կարծում է, թե չի կարող:
Նրա հիշողության մեջ մնացել է անզորության այն զգացողությունը, որն ապրել է ծնվելուց անմիջապես հետո:
Եվ ամենավատն այն է, որ այդ հիշողությանը նա երբեք չի կասկածում:
Նա այլևս երբեք չի փորձել իր ուժը կիրառել:
-Այսպիսին է կյանքը, Դեմիան: Բոլորս էլ ինչ-որ բանով նման ենք կրկեսի փղին. այս կյանքում մենք կապված ենք հարյուրավոր ցցերի, որոնք սահմանափակում են մեր ազատությունը:
Ապրում ենք` համարելով, որ «չենք կարող» անել բազում գործեր, ուղղակի, որովհետև, շատ վաղուց, երբ դեռ փոքր էինք, փորձել ենք ու չենք կարողացել:
Այն ժամանակ վարվել ենք այս փղի նման, մեր հիշողության մեջ գրանցել ենք այսպիսի հրահանգ. «Չեմ կարողացել, չեմ կարողանում և երբեք չեմ կարողանա»:
Մենք մեծացել ենք այս հրահանգով, որն ինքներս ենք մեզ տվել, և դրա համար էլ երբեք չենք փորձել ցիցը հանել:
Երբեմն, շղթայի ձայնը լսելիս, հայացք ենք ձգում ցցին և մտածում.
Չեմ կարողանում և երբեք էլ չեմ կարողանա:
…. Եվ միակ ձևը պարզելու, որ դու  կարող ես ինչ-որ բանի հասնել, նոր փորձ անելն է, որի մեջ կներդնես քո ամբողջ ոգին:

Հարցեր և առաջադրանքներ:
Ինչի՞ մասին է պատմվածքը:

Պատմվածքը մի փղի մասին է, որ ապրում էր կրկեսում

Ի՞նչ է սովորեցնում այս ստեղծագործությունը:

Իմ կարծիքով այս պատվածքը սովորեցնում է որ պետք չէ կենդանիներին գերի պահել:
Նմա՞ն ես այդ փղիկին:

Ինձ թվում է որ ես նմամ չեմ այդ փղին
Բառարանի օգնությամբ գտիր տրված բառերի հոմանիշները` հսկայական, ամուր, ակնհայտ, անասելի, խելացի, ջանք, բազում:

հսկայական-վիտխարի, մեծ

ամուր-պինդ

ակնհայտ-պարզ

անասելի-աննկարագրելի

խելացի-խելքով մարդ

ջանք-ուժ

բազում-շատ

597. Դեցիմետրերով և սանտիմետրերով արտահայտեք.

ա) 29սմ-2դմ 9սմ

բ) 57սմ-5դմ 7սմ

գ) 94սմ-9դ 4սմ

598 Կիլոմետրերով և մետրերով արտահայտեք

ա) 1837մ-1կմ 837մ

բ) 3805մ-3կմ 805մ

գ) 18569-18կմ 569մ

601. Արտահայտեք գրամներով

ա) 2կգ-2000գ

բ) 1կգ 50գ-1050գ

գ) 5ց=5000000գ

դ) 6տ-6000000գ

ե) 3ց 18կգ=3018000

զ) 8տ 9ց 25կգ-89250000

606. Հաշվեք

դ) 8ց 39կգ+1տ 9ց 70կգ=2տ 8 ց 9 կգ

ե) 3ժ 20ր 30վ + 50ր 30վ=4ժ 11ր

զ) 8ժ 30վ-5ժ 15վ=3ժ 15 ր

608 Զբոսարջիկներն արշավը սկսել են հունիսի 13-ին ժամը 12-ին, և ճանապարհին են գտնվել 8 օր 19ժ: Ամսի քանիսին են նրանք հասել որոշված վայրը:

12+19=31

31-24=7

8+1=9

13+9=22

Պատ.՝ 22 օր 7ժ

609 Մի ձմերուկի զանգվածը 4կգ 700գ է, մյուսինը երկու անգամ ավելի: Որքան է երկու ձմերուկների զանգված:

700×2=1400

4×2=8

1400-1000=400

8+1=9

Պատ.՝ 9կգ 400գ

606 հաշվիր

8մ 3սմ 11մ+20սմ 9մմ=8մ 23սմ 10 մմ

1 կմ 300 մ +8 կմ 4 մ 30 սմ =9 կմ 304 մ 30սմ

1տ 3 ց 4 կմ + 10 տ 30 կմ = 11 տ 3 ց 34 կմ դղ

607

Գնացքը կայարանից դուրս եկավ ժամը 6։40-ին և տեղ հասավ նույն օրը ժամը 20։15-ին։Ինչքան ժամանակ էր գնացքը գտնվում ճանապարհին։

լուծում

20։15-6։40=13:35

612

Կատարեք գործողություն:

ա.(796+160):956=1

բ.(2234+22):24=94

գ.(5795+55):234=25

դ.(517+15):14=38

ե.(16334-274):803=20

զ.(1806-959):7=121

է.(9848-512):389=24

ը.(1121-679):13=24

614. Թվանշաներով և համեմատման նշաններով գրեք․

երկու հարյուր երկուսը մեծ է հարյուրից․202>100

քառասունհինգը փոքր է ութ հարյուր քառասունյերկուսից․45>42

618Կառուցված շենքերից յուրաքանչյուր կա 8 բնակարան: Բոլոր բնակարանները երեքսանյականոց են. Այդ շենքերում սենյակների ընդանուր քանակը 720 է: Քանի շենք է կառուցված:

Լուծում

720:3=240

240:8=30

Պատ.՝ 30

621. Առաջին տուփում տեղավորվում է երկրորդից 10-ով ավելի մատիտ, երրորդ տուփում տեղավորվում է 10 մատիտ, իսկ չորորդում երրորդից այնքանով  ավելի, քանի մատիտ որ կա երկրորդ տուփում: Հավասար կլինեն արդյոք առաջին և չորորդ տուփերում տեղավորվող քանակները:

Լուծում

Պատ.՝ այո

1. В булочной можно купить баранки, печеенье, гата, кекс, торт,
2. В цветочном магазине можно купить ромашки, розы, тюльипаны, колокольчики,
3. В книжном магазине продаются книги, альбомы, учебники, тетради
   Слова для справок: книги, баранки, печенье, гата, ромашки, розы,
   тюльпаны, альбомы, тетради, учебники, кекс, торт, колокольчики.

Երկրի Հեր Երկիր մոլորակի ձևի և չափերի մասին պատկերացումները հնագույն ժամանակներում եղել են շատ պարզունակ:

Երկրի գնդաձևության գաղափարը տրվել է դեռես մ.թ.ա. 6-5-րդ դարե­րում հայտնի փիլիսոփա Պյութագորասի կողմից, իսկ հետագայում (մ.թ.ա. 3-2-րդ դար) Արիստոտելը տվեց գնդաձևության ամենապարզ ապացույցը: Նա ուշադրություն դարձրեց այն հանգամանքին, որ Լուսնի վրա ընկնող Երկրի ստվերն ունի շրջանագծի ձև:

Միջին դարերում Երկրի գնդաձևության գաղափարը մոռացության մատնվեց: Այնինչ Հայաստանում դեռևս 7-րդ դարում Անանիա Շիրակացու հայտնի «Աշխարհացույցի» հիմքում դրված էր Երկրի գնդաձևության գաղափարը:

1522 թ. Ֆերնան Մագելանի շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը դար­ձավ Երկրի գնդաձևության առաջին իրական ապացույցը:

Երկրի գնդաձևության վերջնական և տեսանելի ապացույցը տիեզերանավերից կատարված լուսանկարներն են:

Երկրի չափերը: Մինչև երկրի չափերին անցնելր՝ ծանոթանանք Երկ­րի առանցք և բևեռներ տերմիններին: Երկրի առանցքն այն երևակայական գիծն է, որն անցնում է նրա կենտրոնով, և որի շուրջը պտտվում է Եր­կիրը: Երկրի առանցքի երկու հակադիր կետերը, որոնք հատվում են նրա մակերևույթի հետ, կոչվում են բևեռներ:

Ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ Երկիրն իրական գունդ չէ, այլ՝ բևեռներից սեղմված է:

Երկրի ամենամեծ շրջագիծը, որը երկիրը բաժանում է երկու հավա­սար մասերի, կոչվում է հասարակած, որի երկարությունը մոտ 40000 կմ է: Հասարակածին զուգահեռ տարված երևակայական շրջագծերը կոչ­վում ես զուգահեռականներ, իսկ Երկրի բևեռներով անցնող ե- րեակայականկիսաշրջագծերը միջօրեականներ:

Ինչպես միջօրեականները, այնպես էլ զուգահեռականները գլոբուսի և քարտեզի վրա նշվում են աստիճաններով: Բնականաբար, 0⁰-ի զուգահեռականը հասարակածն է, իսկ հետաքրքիր է, թե ո՞րն է 0⁰-ի միջօրեականը:

Միջազգային համաձայնությամբ՝ Լոնդոնի մոտ գտնվող Գրինվիչի աստղադիտարանի վրայով անցնող միջօրեականն ընդունվել է որպես զրո­յական կամ գլխավոր միջօրեական: Ընդունված է գլխավոր մի­ջօրեականով և դրա հակառակ կողմով անցնող 180⁰-ի միջօրեականով երկրագունդը բաժանել արևելյան և արևմտյան կիսագնդերի:

Միջօրեականների ու զուգահեռականների միմյանց հետ հատումից առաջացած ցանցը կոչվում է աստիճանացանց:

Աստիճանացանցի օգնությամբ որոշում են որևէ օբյեկտի՝ քաղաքի, գյուղի, տվյալ վայրի կամ օվկիանոսում լողացող նավի «հասցեն»՝ աշ­խարհագրական կոորդինատները գլոբուսի կամ քարտեզի վրա: Աշխարհագրական կոորդինատներն են աշխարհագրական լայնությու­նը և երկայնությունը:

Աշխարհագրական լայնությունր ցույց է տալիս Երկրի մակերևույթի որևէ կետի հեռավորությունը հասարակածից դեպի բեեռներ՝ աստիճան­ներով արտահայտված:

Աշխարհագրական լայնությունր լինում է հյուսիսային (հս. լ.), և հա­րավային (հվ. լ.):

Օրինակ՝ Երևանը գտնվում է հս. լ. մոտ 40⁰ զուգահեռականի վրա: Սա­կայն այդ լայնության վրա կան բազմաթիվ այլ քաղաքներ: Հետեաբար՝ անհրաժեշտ է իմանալ նաև մյուս կոորդինատը՝ աշխարհագրական եր­կայնությունը:

Աշխարհագրական երկայնությունը ցույց է տալիս Երկրի մակերևույթի որևէ կետի հեռավորությունը սկզբնական մի­ջօրեականից դեպի արևելք կամ արևմուտք՝ աստիճաններով արտահայտ­ված:

Աշխարհագրական երկայնությունր լինում է արևելյան (արլ. ե.) ե արևմտյան (արմ. ե.): Օրինակ՝ Երեանը գտնվում է արլ. ե. 44,5⁰ միջօրեականի վրա:

Այսպիսով՝ Երևանի աշխարհագրական կոորդինատներն են հս. լ. 40⁰ ե արլ. ե. 44,5⁰, այսինքն՝ Երևանը գտնվում է դրանց հատման կետում: Քարտեզ: Ունենալով պատկերացում Երկրի ձևի ու չափերի, դրա վրա գտնվող օբյեկտների մասին, ինչպես նաև՝ դրանք ավելի կիրառական դարձնելու համար, անհրաժեշտություն է առաջացել երկրագունդը կամ նրա առանձին մասերը պատկերել թղթի կամ որևէ հարթության վրա, ինչն անվանել են աշխարհագրական քարտեզ:

Տարբեր քարտեզներից կազմված գիրքը կոչվում է ատլաս:

Գլոբուս: Երկրագնդի մանրակերտը կոչ­վում է գլոբուս, որր լատիներեն նշանակում է գունդ: Գլոբուսը հնարավորու­թյուն է տալիս երկրագունդը տեսնելու ամ­բողջությամբ :

Առաջին հաջողված գլոբուսը պատրաս­տել է գերմանացի աշխարհագետ Մարտին Բեհայմը 15-րդ դարում:

Առաջին հայատառ գլոբուսը պատրաստվել է Վիեննայի Մխիթարյան Միաբանությու­նում 1850 թ. և գտնվում է Միաբանության թանգարանում:

Տրված բառերից նորերը կազմիր ակ, իկ, ուկ մասնիկներով (ածանցներով):
Այդ ածանցներն ի՞նչ իմաստ են տալիս բառին:

Ա. Աստղ-աստղիկ, արկղ-արկղիկ, թիթեռ-թիթեռիկ, թերթ-թերթիկ, գետ-գետակ, նավ-նավակ, դուռ(ն)-դռնակ, թռչուն-թռչնակ, խոզ-խոզուկ, գառ(ն)-գառնուկ:
Բ. Հայր-հայրիկ, մայր-մայրկ, տատ-տատիկ, պապ-պապիկ, քաղցր-քաղցրիկ, անուշ-անուշիկ, որդի-որդյակ, տաք-տաքուկ, հարս(ն)-հարսնակ:

Տրված բառերից տեղ ցույց տվող ածանցավոր բառեր կազմի՛ր:
Գրի՛ր գործածված մասնիկները (ածանցները): Կազմածդ ո՞ր բառերն են մեծատառով սկսվում:

Օրինակ՝
հույն-Հունաստան:

Հիվանդ-հիվանդանոց,ծաղիկ-ծաղկաման, մուկ-մկանոց, հայ-հայաստան, նիստ-նստարան, այբուբեն-այբենարան, դաս-դասարան, դպիր-տպարան, դարբին-դարբնոց, հյուր-հյուրանոց, զոր(ք)-զորանոց, ռուս-ռուսաստան, գործ-գործարան, բրուտ-բրուտարան, կույս-կույսանոց, ուզբեկ-Ուզբեկիստան, հնդիկ-հնկաստան, թուփ-թփանոց, ծիրանի-ծիրանոց:

Բնակավայր կամ տեղանք ցույց տվող բառերին այնպիսի ածանցներ ավելացրու, որ նոր բառերը տվյալ տեղի բնակչի իմաստն արտահայտի:

Օրինակ՝
լեռն-լեռնցի:

Երևանցի, քաղաքացի, Վանացի, Մշեցի, Աշտարակցի, Արտաշատ-արտաշատցի, Դվին-դվինցի, Կարսցի, Գյումրեցի, Լոռի-լոռեցի, Ամերիկացի, Նյու-Յորքցի, Լոնդոնցի, սարցի, գյուղեցի:

Տվյալ բառազույգերի արմատները տեղափոխելով՝ բաղադրյալ նոր բառեր ստացի՛ր:

Օրինակ՝
բարեժպիտ, մանկամիտ-բարեմիտ, մանկաժպիտ:

ա) Ջրհարս, ծովանկար,

ջրանկար, ծովահարս
բ) ժանգապատ, արծաթագույն,

արծաթապատ, ժանգագույն
գ) հողաղաց, ջրաղաց,

հողաղաց, ջրածին
դ) զորամաս, երկրամաս:

երկրամաս, զորամաս

Տրված բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր: Արմատներն ի՞նչ մասնիկով են կապվում:
Օրինակ՝
Գրատախտակ- գր(գիր)+ա+տախտակ:
Ձեռ+ա+գիր, գեղ+ա+նկար, շրջ+ա+զգեստ, սիր+ա+հոժար, դեղն+ա+կտուց, հոդ+ա+կապ:

Տրված արմատների կրկնությամբ բառեր կազմի՛ր (արմատների մեջ ի՞նչ փոփոխություն է կատարվում):
Օրինակ՝
Փալաս-փուլուս:
Աման-ծաղկաման, մարդ-պար, պարապ-սարապ, պակաս-փուլուս, մանր-ծանր, փոքր-մեծ, ոլոր-կլոր, սուս-սուսան: 108

551.

ա 1794:(115:5)=78

115:5=23

1794:23=78

բ 2064:(408:17)

408:17=24

2064:24=86

դ

ե) (9768:24):37=11

9768:24=407

407:37=11

զ) (149736:24):367=17

149736:24=6239

6239:367=17

է (263424:168):7=224

263424:168=1568

1568:7=224

ը (183260:77):5=476

183260:77=2380

2380:5=476

թ (705222:63):58

705222:63=11194

11194:57=193

560. Ստուգեք անհավասարությունները․

ա) 20×3-120:2<5

20×3=60

120:2=60

60-60=0

0<5

Պատ․՝ ճիշտ է

բ) 5×0-17×0+0<17

5×0=0

17×0=0

0-0=0

0+0=0

0<17

Պատ․՝ այո

գ) 3×24-56>6×0-13(12-24:2)

24:2=12

12-12=0

3×24=72

72-56=16

16>0

Պատ․՝ այո

դ) 1+0-0+1-0x0+2։2>1-1

1+0=1

1-0=1

1+1=2

2-0=2

2×0=0

0+2=2

2:2=1

1-1=0

1>0

Պատ․՝ այո

561. Լարի առաջին կտորը երկրորդից երկար է 6անգամ, իսկ երկրորդը կտորը երրորդից կարճ է 4 անգամ․ Որքան է այդ լարերի գումարը, եթե երրորդ լարի երկարությունը 96 մետր է․

96:4=24

24×6=144

96+144+24=264

Պատ․՝ 264

562. Ձեթը պահվում էր 2, 3, 6լ տարողությամ անոթներում, ընդ ուրում վեց լիտրանոց անոթների քանանակը 4 անգամ ավելի էր, քան երկու լիտրանոցների , և 2անգամ ավելի, քան երեքլիտրանոցները․ Ընդաեմը որքան ձեթ կար, եթե վեցլիտրանոց անոթների մեջ կա 48լ․

48:6=8

8:2=4 երեք

8։4=2 երկու

2×2+4×3+48=64

Պատ․՝ 64

551. Կատարեք գործողությունները:

ե) (9768:24):37=11

9768:24=407

407:37=11

զ) (149736:24):367

149736:24=6239

6239:367=17

է) (263424:168):7
263424:168

ը

թ